Ramazan ayına özel cami minarelerinin arasına ipler gerilerek, kandil ya da elektrikli ampullerle yazılan yazı veya yapılan resme mahya denir.
Eski bir gelenek olan mahya, Ramazan’ın sembollerindendir. Her ne kadar günümüzde mahya yapımı ve kullanımında azalma yaşansa da, özellikle yurdumuzun sembol camilerinde bu kültür halen sürdürülmektedir.
MAHYA NEDİR NE ZAMAN ÇIKTI TARİHİ
Temelleri Osmanlı devrine dayanan mahya, ilk olarak 17’inci yüzyılda kullanılmış, Sultan I. Ahmed tarafından, kendi adını taşıyan Sultan Ahmed Camii’ne asılmıştır. O zaman yağ kandilleri ile ışıklandırılarak yakılan mahya, günümüze kadar bir Ramazan geleneği olarak gelmiştir.
MAHYA NE ANLAMA GELİYOR TÜRKÇESİ NE?
Her ne kadar günümüzde yapımı ve yakımı azalsa da sınırlı sayıda kalan ustalar ve belli başlı camiler tarafından hayatta tutulmaya çalışılan mahyalar ve mahyacılık elektrikli ampuller ile yaşatılıyor.
Mahya Türkçe anlamı “Hayat Canlılık” anlamındadır.
Teknolojinin ilerleyişi ile mahyacılık da oldukça gelişti. Her ne kadar ışıklı mesaj mantığı ile çalışan mahyalar varlığını azalar sürdürse de teknolojik gelişimini de devam ettiriyor. Öyle ki ilk yıllarında kandiller ile yakılan mahyalar, artık led paneller ile çalışıyor.
Mahya Ramazan ayına mahsus olmak üzere, çifte minareli camilerde, iki minare arasına gerilen iplere kandiller veya elektrik ampulleri asılması suretiyle yazılan yazı veya çeşitli motifler. Mahya, Farsça bir kelimedir. Lügatte, yalnız Ramazan ayına mahsus olmak itibariyle buna “aylık” manasına “mahya” denilmiştir. Aslı “mahiye” dir. Beşik örtüsü gibi çatılarda, damın iki meyilli yüzlerinin birleştiği yere de yanlış olarak “mahya” denilmektedir. Dam sularını iki tarafa akıtan bu oluklara, “su” manasına gelen “maiye” denilir.
Tarihi bilgilere göre; Çifte minareli camilere mahya kurulması Sultan Üçüncü Ahmed Han devrinde (1673-1736) ortaya çıktı. Bu devirde on iki sene kadar sadrazamlık yapmış olan Damad İbrahim Paşa, 1719 senesinde çifte minareli camilere mahya konulmasını sağladı. İslam dininde bildirilmeyen ve yeri olmayan bu iş sonraları bir sanat dalı haline getirildi ve yaygınlaştı.
AHLAKİ VE DİNİ CÜMLELER YAZILIR
Mahyalar her ramazan ayında büyük camilerin karşılıklı iki minaresi arasına kandillerle “La ilahe İllallah” gibi bazı dini ve ahlaki cümleler yazılarak kurulur. Bu mahyaları kurmak için evvela büyükçe bir kağıt üstüne iki minare arasındaki mesafeye göre bir ölçek dahilinde paralel bir çizgi çizilip, bunun alt tarafına yazı yazılır. Sonra bu yazının harfleri üzerine uygun ve eşit aralıklarla noktalar konur. Bu noktalar kandillerin asılacakları yerlerdir. Bundan sonra belirtilen noktalardan yukarıki paralel çizgiye birer dik hat çekilir. itibar edilen ölçeğe göre bu çizgilerin boyları ölçülür. Her biri için, o boyda bir ip hazırlanır. Sonra bu iplerin bir ucuna bir makara ve diğer ucuna bir kandil kutusu bağlanır.
İpler bu suretle hazırlandıktan sonra resimde her kandil ipinin yazıdaki vaziyetine göre birbiri arasındaki mesafesi ölçülerek, o mesafelere eşit uzunlukta iplerle makaralar birbirine bağlanır. Artık mahya hazırlanmış demektir. Bunu iki minare arasına asmak için evvela karşılıklı iki minare şerefesi arasında kalın bir ip gerilir. Diğer bir ipin bir ucu da yazının ilk kandili makarasına bağlandıktan sonra, karşı şerefeye bağlı bir makaradan geçirilerek mahyacının bulunduğu şerefeye uzatılır ki, bu da gerilmiş olan diğer ipin alt tarafında bolca olarak durur. Gündüzleri iki minare arasında biri paralel ve gergin, diğeri altta kavisli ve bol olarak görülen ipler bunlardır. Her akşam değiştirilen yazılara ait ipler, gündüzden takımıyle alınarak şerefeye çıkarılır. Sırasiyle mahya ipinin makaralarına takılacak o yazıya mahsus olan ara ipleri de bağlanır. Gece mahya kurulacağı zaman (ki umumiyetle akşam namazından sonradır) şerefenin kenarında duran bu ipler, sırasiyle birer birer alınarak uçlarına birer kandil takılıp yakılır ve aşağıya salıverilir. Kandiller yandıkça karşıya giden ve oradaki makaradan geçip gelen ip çekilmek suretiyle makaralar tahrik edilerek öbür minareye doğru gönderilir.
