Doğu Türkistan’ın dünyaca ünlü Uygur Türk’ü Abdurehim Heyit kimdir? Abdurehim Heyit nereli Türk mü? Abdurehim Heyit neden öldürüldü kim öldürdü?
Çin Hükümeti tarafından suçsuz yere 8 yıl hapse mahkum edilen Doğu Türkistan’ın dünyaca ünlü Uygur Türk’ü ozanı Abdurehim Heyit kimdir? İşte İşkence sonucu öldürülen halk ozanın hayat hikayesi…
2017’de Çin hükümeti tarafından tutuklanan dünyaca ünlü halk ozanı Abdurehim Heyit, iki yıldır uğradığı işkencelerin ardından şehit oldu.
Suçsuz yere 8 yıl hapis cezasına çarpıtılan büyük Türk Ozanı Doğu Türkistan’lı Abdurehim Heyit’in ziyaretine, sadece oğlu gidebilmiş, babasını çok zayıflamış ve bitkin bulmuştu. Heyit 2 yıl dayanabildi.
ABDUREHİM HEYİT KİMDİR NERELİ?
Uygur Türk’ü Şair Tahir Hamut, Heyit’in tutuklanması sürecini Urumçi’deki Sincan Şarkı ve Dans Topluluğu yetkililerinden duyduğunu belirterek, şöyle anlattı;
“Polis Heyit’i tutuklamadan önce birkaç kez onu evinde ziyaret etmiş. Polis onun okuduğu ve yorumladığı Atı’lar(Ata’lar) adlı şarkıyı niçin bestelediğini ve ne sebeple yorumladığını sormuş.
Ayrıca bu şarkının söz yazarının kim olduğu ve niçin yazdığı hakkında da sorgulamış. Daha sonra bu şarkının sözlerini yazan şair Abdurehim Abdullah da tutuklanmış. Heyit’in yorumladığı şarkının sözlerinde geçen “savaşın şehitleri – jenglerde shehit ” ifadesi hakkında özellikle durdukları ve bu cümle üzerinde çok hassas davrandıkları söyleniyor.
Aslında, o şarkının ana mesajı geçtmişte savaşlarda şehit olan Atalarımızı ve bu savaşların kurbanlarını hatırlamak ve gençlerin bu günlerde parti yapmalarını (eğlence düzenelemelerini) eleştirmekti. Bu sözlerin aşırılık veya cihad ile bağlantılı olduğu için tutuklandığı yolunda söylentiler var.
Çin polisleri “muhtemelen “Ata’lar – atilar” şarkısı ile cihad arasında kendince bir bağ kurmak istemiş.”
ABDUREHİM HEYİT ŞARKILARI (Karşılaşınca)
Abdurehim Heyit’in bestelediği ve yorumladığı şarkıların çoğu, Uygur Türklerinin geçmiş tarihini ve kültürünü yansıtıyor ve bunları çok güçlü bir şekilde yorumlayarak söylüyordu.
Özellikle kendisinin aynı zamanda adaşı da olan Uygur Türk’ü ünlü şair ve yazarı Abdurehim Otkur’un “uchrashqanda- Karşılaşınca ” (When We Met We) gibi şiiri başta diğer birçok saygın Uygur Türk’ü şairlerinin lirik ve ironik şiirlerini modern müzik tarzı ile besteleyip yorumluyordu.
Bu metin ve şiirleri yorumlayarak, Uygur Türklerinin geçmişini ve tarihini onların gönlünde, hayalinde ve kalbinde canlandırıyordu.
DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI’NDAN ABDURREHİM HEYİT AÇIKLAMASI
Dışişleri Bakanlığı Uygur Türklerinin tanınan halk ozanı Abdurrehim Heyit’in Çin’de bir hapishanede hayatını kaybettiğini öğrendiklerini belirterek Çin’e ‘Uygur Türklerinin haklarına saygı gösterin’ çağrısında bulundu.
Bakanlık sözcüsü Hami Aksoy yazılı açıklamasında “Bir bestesi yüzünden 8 yıl hapse mahkûm edilen değerli halk ozanı Abdurrehim Heyit’in hapishanedeki ikinci yılında vefat ettiği haberini derin teessürle öğrendik. Bu elim hadise, Türk kamuoyunun Sincan bölgesindeki ağır insan hakları ihlalleri konusundaki tepkisini daha da kuvvetlendirmiştir. Bu haklı tepkinin Çin makamlarınca dikkate alınmasını bekliyoruz” dedi.
Gün içinde Heyit’in hayatını kaybettiği haberleri sosyal medyada paylaşılmaya başlanmış ancak Çin’den resmi bir açıklama gelmemişti.
Akşam saatlerinde açıklama yapan Türkiye Dışişleri Bakanlığı “Abdurrehim Heyit’i ve Türk ve Müslüman kimliğine sahip çıkmak uğruna hayatını kaybeden tüm soydaşlarımızı rahmetle anıyoruz” ifadelerini kullandı.
Açıklamada ayrıca Çin’de Şincan Özerk Uygur Bölgesi’ndeki Uygur Türklerinin ve diğer Müslüman toplulukların “temel insan haklarını ihlal eden uygulamaların, özellikle son iki yıl içerisinde ağırlaştığı” da yer aldı.
Dışişleri Bakanlığı, Çin’e “Uygur Türklerinin temel insan haklarına saygı gösterilmesi ve toplama kamplarının kapatılması” çağrısında bulundu.
Uluslararası Af Örgütü de BBC’ye açıklamasında Heyit’in ölüm haberinin kaygı verici olduğunu belirtip Çinli yetkililere ‘halk ozanın ve cezaevinde, gözaltında ölen diğer Uygur Türklerinin durumuna ilişkin bilgi vermeleri’ çağrısında bulundu.
‘Dutar’ın Kralı’ olarak anılan Abdurrehim Heyit’in iki şarkısı nedeniyle 8 yıl hapis cezasına çarptırıldığı ve 2017 yılından bu yana Çin’de hapis yattığı, toplama kampında olduğu belirtiliyordu.
Arkadaşı müzisyen Bünyamin Aksungur, Heyit’in ölüm haberini Facebook sayfasından duyurmuş, Uygur Türkü ozanın ‘UÇRAŞKANDA ‘Karşılaşınca’ ve ATALAR adlı şarkıları nedeniyle hapiste olduğunu, kampta ağır işkenceler gördüğünü’ yazmıştı.
Heyit’in ölüm haberiyle ilgili tweet atan Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu “Doğu Türkistan’ın meşhur ozanı Abdurehim Heyit’in işkenceye maruz kalarak şehadet şerbeti içtiğini büyük bir teessürle öğrenmiş bulunmaktayım. Şehidimize Allah’tan rahmet, Doğu Türkistan halkına başsağlığı diliyorum” dedi.
İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener de Twitter hesabından şu mesajı paylaştı: “Türk Milleti bir büyük değerini daha Çin zulmüne kaybetti. Konu #UygurTürkleri ile ilgiliyken yine hükümet sessiz, konu zalim Çin olunca yine “insanlığın ve barışın sesi” olanlar kayıp. Yüce Allah, ozan #AbdurehimHeyit’in mekânını cennet eylesin. Milletimin başı sağ olsun.”
HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergelioğlu da “Uygur Türklerinin dünya çapında tanınan halk ozanı Abdurehim Heyit’in cezaevinde işkenceyle öldürüldüğü iddia ediliyor. Ziyaretine sadece oğlu gidebilmiş ve babasını çok zayıflamış ve bitkin bulduğunu söylemişti. Allah rahmet eylesin. Adli tıp raporu açıklanmalı, bekliyoruz” tweeti attı.
BM’den ‘Uygur Türklerini serbest bırakın’ çağrısı
Birleşmiş Milletler, bir milyona yakın Uygur Türkünün ‘terörizmle mücadele’ gerekçesiyle zorla kamplarda tutulduğu yönündeki haberlerin ‘son derece endişe verici’ olduğunu belirterek bu kişilerin serbest bırakılmasını istemişti.
Çin ise Uygur Türklerinin ‘yeniden eğitim’ için Batı Şincan bölgesindeki kamplara gönderildiği iddiasını reddediyor. Pekin, kamplarda sadece ‘radikal İslamcıların olduğunu’ öne sürüyor.
Birleşmiş Milletler Irk Ayrımcılığının Kaldırılması Komisyonu’nun raporuna göre güvenilir kuruluşlar, özerk Uygur bölgesinin dev bir gözetim kampına dönüştürüldüğünü söylüyor.
Raporda, Çin yasalarındaki terör ve ayrımcılıkla ilgili düzenlemelerin yoruma açık olduğu belirtilerek Pekin’in bu kişileri, bir suçlama yöneltmeden ve yargılamadan kamplarda tutmaya son vermesi çağrısı yapılıyor.
